Riforma Kostituzzjonali (1) – It-tishih tal-Parlament – diskors 11 ta’ Novembru 2011

03 May 2013 Riforma Kostituzzjonali (1) – It-tishih tal-Parlament – diskors 11 ta’ Novembru 2011

Diskors fis-seduta Parlamentari tal-Hdax il-Legislatura  numru 298   tal-11 ta Novembru 2011                        Franco Debono

Abbozz ta’ Liġi li jimplimenta Miżuri tal-Estimi –  Abbozz Nru 61 

ONOR. FRANCO DEBONO:  Mr Speaker, f’dan il-Parlament nitkellmu fuq ħafna suġġetti li jolqtu direttament il-mod kif jgħix il-poplu f’dan il-pajjiż u fil-ftit ħin li għandi għad-dispożizzjoni tiegħi se nitkellem fuq din l-istituzzjoni li qegħdin fiha, il-Parlament, li fi ħdanha jsiru dawn id-diskussjonijiet.

Il-kollega tiegħi tan-naħa l-oħra għadu kif tkellem fuq il-qasam tas-saħħa li huwa qasam partikolari li jeffettwa direttament lin-nies.  Nitkellmu, per eżempju, fuq il-qrati tal-ġustizzja fejn titħaddem il-ġustizzja, u anke fuq il-MEPA li tikkonċerna l-qasam tal-ippjanar u l-iżvilupp u l-użu tar-riżorsa limitata tal-art.  Dawn kollha huma oqsma li jikkonċernaw suġġett speċifiku, però mbagħad hemm dan il-Parlament li jħaddem ukoll qasam partikolari li huwa fundamentali, il-qasam tad-demokrazija.  Jien ngħid li ma jistax ikollok demokrazija b’saħħitha jekk ma jkollokx Parlament b’saħħtu.  Il-parlament huwa l-forum fejn huwa rappreżentat il-poplu kollu ta’ nazzjon.  F’idejja għandi ktieb li minn dejjem kont inħobb naqra sa minn meta kont żgħir li jismu “Party politics in a fortress colony; the Maltese experience” miktub minn Henry Frendo.  Fl-ewwel silta ta’ dan il-ktieb jikkwota lil Ernest Renan fejn jgħid li dak li jagħti identità lil poplu mhijiex ir-razza, il-lingwa, il-ġeografija jew ir-reliġjon imma – u nikkwota – :

“… the possession in common of a legacy of memories and the desire to live together, the will to put to good use the heritage that has been received undivided.”.

Dan huwa dak li jagħmel nazzjon u dak li jagħmel poplu u dan il-ktieb ta’ Henry Frendo jagħti analisi storika dettaljata tal-mixja tal-politika f’pajjiżna mill-1880 sa ftit qabel l-indipendenza jew iktar u l-kisbiet tad-drittijiet li ħafna drabi ġew b’ħafna tbatija u sagrifiċċju, l-ewwel meta konna kolonja, u meta mbagħad komplejna nakkwistaw id-drittijiet tagħna, anke bħala Stat indipendenti.

Qed ngħid dan kollu għax, kif diġà kelli opportunità li naċċenna, din is-sena taħbat id-90 sena mit-twaqqif ta’ dan il-Parlament, mill-1921.  Jidhirli li l-ewwel seduta kienet fl-1 ta’ Novembru 1921, u minn meta ngħatajna s-self-government u allura kellna l-ewwel parlament, din l-istituzzjoni għamlet mixjiet kbar ’il quddiem.  Wieħed mill-iktar siltiet li qrajt u sibtu verament xokkanti kien editorjal ta’ “The Sunday Times” fejn l-editur, wara li konna tkellimna jien u xi backbenchers oħra, kien qal: Dawn agħlqulhom ħalqhom biex ma jitkellmux.  Dan l-editorjal ta’ “The Sunday Times” kont sibtu terribbilment xokkanti.

Min jitkellem f’dan il-Parlament qed jirrappreżenta lill-poplu li eleġġieh, ma ġiex hawnhekk minn jeddu imma qiegħed hawnhekk għax ġie elett u min eleġġieh ovvjament ikun irid li jitkellem f’ismu.  Il-ġurnali f’pajjiż demokratiku għandhom ir-rwol tagħhom, però Alla ħares ngħidu li hemm il-libertà ta’ espressjoni f’dak li jikkonċerna l-ġurnali però lill-Membri Parlamentari nagħlqulhom ħalqhom biex ma jitkellmux.  U għalhekk ma nistax insib kelma oħra ħlief “xokkanti” għal dan li nkiteb.  Huwa ħażin li xi ħadd jipprova jużurpa l-funzjoni ta’ dan il-Parlament, u huwa għaqli li dan il-Parlament ikollu d-dinjità tiegħu.

F’editorjal tal-“Malta Independent on Sunday” kien hemm li jirriżulta li 0.1% biss qegħdin isegwu lil dan il-Parlament.  Allura l-poplu tagħna li jinteressa ruħu fil-politika, minn fejn qed iġibha l-informazzjoni dwar l-istes politika jekk mhux mill-Parlament? Jien ngħid li għandna nsaħħu lil din l-istituzzjoni u huwa fl-interess tal-poplu li dan il-Parlament jissaħħaħ u jkollu l-mezzi.  Jien ili nsemmi dawn l-affarijiet u anke meta ridt nibgħat messaġġ qawwi dwar id-dinjità tal-Parlament, bgħattu u bqajt nitkellem dwar dawn il-materji.  Ovvjament huwa importanti li jkollok mezzi tax-xandir b’saħħithom, li jkollok media indipendenti b’saħħitha, dan kollu huwa tajjeb u hekk għandu jkun, però huwa daqstant ieħor importanti – mill-inqas daqstant importanti – li jkollok Parlament b’saħħtu għax dan huwa l-ogħla u l-iktar forum rappreżentattiv ta’ diskussjoni u jkun qed jonqos jekk ma jwettaqx dak ir-rwol.  Jekk dak ir-rwol ma jwettqux il-Parlament jinsteraq minn ħaddieħor, u dak ikun ħażin.

Nerġa’ ngħid li l-libertà tal-espressjoni hija sagra, il-free press hija fundamentali f’demokrazija, però daqstant ieħor huwa importanti li jkollna Parlament b’saħħtu, u għandna nieħdu l-opportunità li nsaħħuh f’dan l-anniversarju partikolari tad-90 sena mit-twaqqif tiegħu.  Il-Parlament mhuwiex tal-membri parlamentari, imma huwa tal-poplu.  Aħna kollha qegħdin hawnhekk għax qegħdin nirrappreżentaw lill-poplu mhux lilna nfusna u għalhekk din hija istituzzjoni tal-poplu.

Nerġa’ nisħaq fuq dak li għedt fil-bidu, jiġifieri li ma jistax ikollok demokrazija b’saħħitha jekk ma jkollokx Parlament b’saħħtu, u huwa importanti wkoll li jkollna l-liġi dwar il-finanzjament tal-partiti.  Fil-fatt fir-rwol tiegħi bħala assistent parlamentari fl-Uffiċċju tal-Prim Ministru, jien qed naħdem fuq dan.  F’demokrazija fil-ġurnata tal-lum ma jistax ikun li ma jkollokx regolamentazzjoni fuq il-partiti politiċi, min qed jiffinanzja xiex, kemm, kif u x’fatta.  Għall-grazzja ta’ Alla mexjin f’dak il-qasam.  Riċentement kont fuq programm fuq ix-xandir u ssuġġerejt li, pereżempju, dibattitu importanti li qed isir bħalissa fil-Public Accounts Committee (PAC), li huwa wieħed mill-organi li għandu funzjoni ta’ skrutinju fuq l-eżekuttiv, għax dan il-Parlament …  U hawnhekk irrid ngħid ħaġa oħra.

Tajjeb li ċerti ġurnalisti li jikkummentaw fuq il-Parlament ikunu daqsxejn familjarji mal-mod kif jaħdem parlament u ma’ x’jiġri f’parlamenti oħrajn.  Importanti li dak li jkun qed jikkummenta jkun edott minn ċerti fatti ta’ proċeduri f’parlamenti oħrajn u kif jiffunzjona parlament.  Kultant nara ċerti kummenti li niddubita kemm dak li jkun qed jikkummenta jkollu idea ċara ta’ kif jitħaddem parlament u x’inhu r-rwol kostituzzjonali ta’ leġislatura u x’inhi l-funzjoni ta’ skrutinju li jagħmel l-organu Leġislattiv fuq l-Eżekuttiv.  Għandek, pereżempju, il-mekkaniżmu tal-mistoqsijiet parlamentari fejn deputati miż-żewġ naħat tal-Kamra, kemm min-naħa tal-gvern kif ukoll mill-oppożizzjoni, jagħmlu mistoqsijiet lill-ministri u jitolbu tweġibiet mingħandhom.  Dan ukoll huwa mezz kif il-Parlament bħala l-organu Leġislattiv jiskrutinja lill-Eżekuttiv.  Bejn elezzjoni u oħra l-gvern irid iwieġeb għall-azzjonijiet tiegħu lejn il-Parlament, imbagħad fl-elezzjonijiet direttament lill-poplu.

Nerġa’ mmur fuq il-PAC li bħalissa qed jiddiskuti l-issue tal-kuntratt tal-estensjoni tal-power station.  Jien issuġġerejt – u nieħu gost li jista’ jkun hemm xi passi pożittivi ’l quddiem – li għall-inqas f’dan il-Parlament ikun hawn live video streaming tad-debates – għax audio streaming diġà hawn – li jkun ħafna iktar komdu għall-poplu li jsegwi għax fl-aħħar mill-aħħar huwa fl-interess tal-poplu li jsegwi xi jkun qed jiġri fil-Parlament minn dawk li qegħdin jirrappreżentawh.  Fil-PAC fejn qed isir dan id-dibattitu tant importanti fuq l-estensjoni tal-power station ma nafx għaliex dan m’għandux ikun streamed live fuq l-internet bil-filmat għax imbagħad li jiġri hu li jsiru programmi, u min jikkwota biċċa u min jikkwota biċċa oħra għax ovvjament ma jkollhomx iċ-ċans juru kollox.  Dawk il-programmi ta’ profondiment għandhom jibqgħu jsiru, huma tajbin, jagħtu servizz u huwa tajjeb li jkomplu jinformaw lill-pubbliku in ġenerali, però dan il-Parlament għandu jkollu r-riżorsi sabiex diskussjonijiet bħal dik li qed issir bħalissa fil-PAC dwar il-kuntratt tal-estensjoni tal-power station tkun streamed live biex il-poplu jkun jista’ jsegwi x’qed jiġri.  Il-poplu għandu dritt li jara eżattament x’inhu jiġri u importanti wkoll li l-poplu min-naħa tiegħu juri l-interess f’dawn l-istituzzjonijiet.

Qabel bdejt id-diskors tiegħi staqsejt jekk jiġux tfal tal-iskola jżuru l-Parlament biex ikunu familjari miegħu.  Jien naf li inti, Mr Speaker, ħadt diversi inizjattivi u qed tkompli tieħu inizjattivi u nirringrazzjak talli qed tagħmel ħiltek sabiex tkompli ssaħħaħ ix-xogħol li sar f’din l-istituzzjoni mill-predeċessuri tiegħek.  Naħseb li hemm bżonn urġenti li jsir ċertu upgrading f’dan il-Parlament.

Għandi diversi punti oħra li xtaqt nagħmel, però ma baqagħlix ħin għad-dispożizzjoni tiegħi għalhekk nagħlaq billi ngħid li f’dan l-anniversarju partikolari tal-Parlament għandna nieħdu l-opportunità biex isir dak l-upgrading li għandu jsir.  Fosthom inħobb insemmi r-reviżjoni tal-iStanding Orders li ilhom żmien twil ma jiġu aġġornati.  Il-President Emeritus Ugo Mifsud Bonnici kien għamel rapport fuq l-emendi li jenħtieġu l-iStanding Orders u naħseb li f’dan l-anniversarju partikolari tal-Parlament wasal iż-żmien li nirreveduhom.  Nieħu l-opportunità sabiex nirringrazzja lill-ħaddiema f’dan il-Parlament li jagħmlu xogħol tajjeb, utli u importanti ħafna.  Nirringrazzjak.